Vermaert Konstschilderesse

Friedrich Wilhelm, keurvorst van Brandenburg, koopt een bloemstilleven van Maria

Op 1 augustus 1671 bezocht een delegatie in opdracht van Friedrich Wilhelm van Brandenburg, de Grote Keurvorst, de schilderijenwinkel van Gerrit van Uylenburch in Amsterdam. De delegatie onder leiding van Alexander Freiherr von Spaen, had als opdracht een serie schilderijen van Hollandse en Italiaanse meesters aan te schaffen. Van Uylenburch was toen de meest toonaangevende kunsthandelaar van Amsterdam. Hij had niet alleen redelijk constant enkele kunstenaars in zijn zaak werken, maar hij kocht ook veel werken direct van schilders en kunstverzamelaars om deze met winst door te verkopen of nam werken in consignatie aan, waarbij hij indien het werk werd verkocht, een courtage aan de schilder berekende. De keurvorst zelf was een groot kunstliefhebber en verzamelaar. In zijn paleizen in Berlijn en Postdam werkten in de loop der jaren diverse kunstenaars, bijna allemaal uit de Republiek afkomstig, waaronder ook Jacques Vaillant. Naast een liefde voor zestiende en zeventiende eeuwse Italiaanse schilderijen koesterde de vorst een grote belangstelling voor stillevens. Eén van de stillevenschilders, die in 1672 voor hem als hofschilder in Berlijn zou gaan werken, was Hendrick de Fromantiou. In de zestiger jaren schilderde hij voornamelijk bloemstillevens[35], die opmerkelijke stijlovereenkomsten vertonen met die van Willem van Aelst.
De genoemde delegatie sloot een akkoord over een partij schilderijen en beelden. Daarnaast kocht hij ook een bloemstilleven van Maria, onder voorwaarde dat de keurvorst het schilderij mocht retourneren als het hem niet beviel. De prijs voor het schilderij bedroeg 126 rijksdaalders[36]. De keurvorst gaf op 21 september 1671 opdracht het gevraagde bedrag te betalen.
Het schilderij van Maria was waarschijnlijk “Bloemen in een vaas, die versierd is met reliëfs uit het leven van Maria”. Het was in 1890 in Berlijn te zien tijdens de tentoonstelling Niederländische Kunstwerke des 17. Jahrhunderts aus Berliner Privatbesitz (nr. 230). In 1926 werd het definitief aan de familie Hohenzollern[37] toegewezen.
Een afbeelding van het schilderij is niet voorhanden, evenmin als een nadere beschrijving daarvan. Afgaande op de titel ligt een associatie voor de hand met het schilderij “Stilleven met bloemen in een siervaas”, momenteel in het Mauritshuis in Den Haag, waarop de bloemen ook in een vaas met reliëfs gerangschikt zijn. Die vaas bevat overigens geen religieuze voorstelling. Wel is opmerkelijk dat Maria een vaasmotief koos dat men niet direct zou verwachten: de Mariaverering werd in gereformeerde kringen niet direct gewaardeerd. 




[35] Fromantiou (Maastricht ca 1633 – Berlijn /Potsdam na 1693) werkte vanaf 1658 tot ongeveer 1670 in Den Haag.

[36] Het was gebruikelijk om bij buitenlandse handel de prijs uit te drukken in rijksdaalders (‘Reichsthaler’). Deze munteenheid had een zilvergewicht van ongeveer 26 gram. In het algemeen moet men een 17e eeuws bedrag met ten minste vijfentwintig vermenigvuldigen om een indruk te krijgen van de orde van grootte van het bedrag naar hedendaagse waarde. Hiervan uitgaande zou het schilderij bij benadering dus ongeveer € 3000 kunnen hebben gekost.

[37] Friedrich Wilhelm von Brandenburg is de stamvader van deze adellijke familie in Duitsland.